Szklarska Poręba noclegi
Walońscy poszukiwacze minerałów i kamieni szlachetnych w Karkonoszach i górach Izerskich
  • Oferty specjalne
  • Ostatnio dodane obiekty
Nowe obiekty dodane do bazy
Green Park Apartament A16 basen, jacouzi, sauny Z widokiem Apartament Apartament dla Dwojga Górski Domek Zaciszne Centrum Willa Ametyst Karkonoskie Chaty Zaciszne Centrum
Walońscy poszukiwacze minerałów i kamieni szlachetnych w Karkonoszach i Górach Izerskich

Karkonosze i Góry Izerskie są jednymi z najbardziej zasobnych w minerały obszarów europejskich. W dawnych czasach Karkonosze nosiły określenie "Riesengebirge" - "Góry Olbrzymie", bądź “Góry Olbrzymów”, a sama nazwa świadczyła o respekcie, jaki wzbudzały. Inna wersja wywodzi ją od czeskiego “ryze” – co oznacza płukanie złota. W średniowieczu jednymi z pierwszych, którzy odważyli się głębiej zapuszczać w rejon Karkonoszy i Gór Izerskich, oprócz wędrowców czy myśliwych, byli poszukiwacze skarbów, kamieni i minerałów szlachetnych.

Dawni poszukiwacze skarbów dysponowali szerokim zakresem praktycznej wiedzy z zakresu geologii, ale też posiadali dobrą znajomość otaczającej przyrody i dar jej obserwacji. Sami zapewne początkowo nie czuli się zbyt pewnie w królestwie karkonoskiego Ducha Gór. Legendarna postać karkonoskiego Ducha Gór kojarzona była przez nich ze strażnikiem mineralogicznych skarbów. Jednocześnie można odnieść wrażenie, że dawni karkonoscy poszukiwacze skarbów dodatkowo podsycali panującą wokół gór atmosferę obaw i strachu, aby tym skuteczniej chronić przed niepowołanymi swoje odkrycia.

W Europie połowy XII w. nastąpiły ruchy migracyjne Walonów, którzy zamieszkiwali tereny leżące na pograniczu dzisiejszej Belgii, Francji i Niemiec.

Już we wczesnym średniowieczu byli cenionymi specjalistami z zakresu pozyskiwania bogactw naturalnych, w tym złota i kamieni szlachetnych. Stanowili elitarną, hermetyczną grupę zawodową, powszechnie szanowaną za wyjątkowe umiejętności. Trudnili się poszukiwaniami, doradztwem i nadzorem prac wydobywczych. W połowie XII w. walońscy poszukiwacze wyruszyli w kierunku Siedmiogrodu zaproszeni przez króla Węgier Gejzę II (1130-1162), który pragnął założyć kopalnie złota. Niektórzy z nich osiedlili się w tym czasie na terenie Gór Harzu i saksońskich Gór Kruszcowych. Wędrując dalej Walonowie zainteresowali się nieznanymi, wyjątkowo zasobnymi w bogactwa naturalne Sudetami Zachodnimi.

Według legendarnych przekazów w 1148 r. niemiecki mistrz górniczy Laurentius Angelus odkrył złoża rudy żelaza w Kowarach na zboczu góry Rudnik, a w 1156 r. pokłady ołowiowo- i miedzionośne w niedalekiej Miedziance w Rudawach Janowickich. Imię Laurentius mogło zostać nadane kowarskiemu górnikowi później, dla utrwalenia jego postaci w dziejach, gdyż święty Wawrzyniec (łac.-Laurentius) znany był jako patron hutników i poszukiwaczy skarbów. Mógł to być jeden z pierwszych poszukiwaczy minerałów i kamieni szlachetnych, którzy przybyli w Karkonosze. W 1158 r. książę Bolesław Kędzierzawy wysłał w dolinę Jedlicy, na północnych zboczach wzniesienia Średniak, poniżej Przełęczy Okraj, dwunastu poddanych, którzy założyli osadę górniczą o nazwie “Żelazna Góra”, zaczęli kopać rudę i ją wytapiać. W 1225 r. górnicy wybudować mieli pierwszą drewniana kaplicę pod wezwaniem św. Wawrzyńca.

W 1681 r. na najwyższym szczycie Karkonoszy - Śnieżce Christoph Leopold von Schaffgotsch, właściciel prawie połowy Kotliny Jeleniogórskiej, ufundował kaplicę pod wezwaniem św. Wawrzyńca. Wybudowanie kaplicy oznaczać miało ostateczne pokonanie złych mocy i przypieczętowanie chrześcijańskiego panowania nad Karkonoszami, za pośrednictwem świętego – mającego w opiece również ludzi związanych zawodowo z górami. Tradycyjnie co roku - 10 sierpnia, w dniu św. Wawrzyńca, odbywają się w kaplicy uroczyste nabożeństwa ludzi gór.
Pocztmistrz Siegfried Beck z Jeleniej Góry opisując połączenia komunikacyjne w Karkonoszach pisał:

Walonowie, którzy już w XIV i XV wieku jako poszukiwacze złota pozyskiwali skarby mineralogiczne Karkonoszy, dla dotarcia do swoich górskich miejsc potrzebowali dróg, i dlatego mogą należeć do pierwszych, którzy je od podnóży ku szczytom niedostępnych Karkonoszy zapoczątkowali, oraz spowodowali, że powstały tutaj liczne huty (a zwłaszcza witriolwerk w Szklarskiej Porębie) częstokroć zwiększające i ulepszające sieć dróg.”
Walonowie wędrując pozostawiali sobie tylko znane w treści znaki kierunkowe i informacje, które ryte były na drzewach, skałach czy kamieniach. Miały różnorodne formy: gwiazd, słońca, księżyca, głowy, otwartej dłoni, człowieka, wideł, krzyża, kilofa, młota, strzałek, cyfr i liter. Wiele z nich zaginęło, jednak niektóre zachowały się do dziś. Pełniły funkcję oznaczeń kierunków i miejsc, przez co stały się swego rodzaju odległymi prekursorami oznaczeń szlaków turystycznych. Simon Hüttel w kronice z Trutnova pisze:
“Dnia 2 listopada Roku Pańskiego1588 szukałem [...] kopalni złota. Znalazłem dużo krzyży i znaków i liczbę roku M D 2 na jednym buku razem z wielką ręką, a na innym drzewie, mniej więcej na wschód, tam jest jeden znak, który rzeźbiarz wyciął; to jest młot i kilof.”
Główną siedzibą walońskich poszukiwaczy skarbów była Stara Wieś Szklarska położona w dolinie nad Szklarskim Potokiem i jego dopływami, obecnie będąca częścią Szklarskiej Poręby Dolnej. Osada powstała zapewne na przełomie XIII i XIV w. i związana była z hutnictwem szkła. Tutaj mieściły się "wędrujące", stopniowo przemieszczające się w górę doliny huty szkła, a wokół powstała osada z drewnianą kaplicą pielgrzymkową wzmiankowaną w 1488 r. W kaplicy, w której co cztery tygodnie była odprawiana msza święta, znajdował się cudowny obraz Matki Boskiej. Wydaje się, że Walonowie nawiązali współpracę z miejscowymi hutnikami, którym wskazywali występujące w Karkonoszach, a szczególnie bogate w Górach Izerskich pokłady kwarcu, niezbędne jako podstawowy składnik mineralogiczny w procesie wytopu szkła.

Szczególne znaczenie dla dawnych poszukiwaczy minerałów i kamieni szlachetnych miał leżący w pobliżu wsi "Zuckerschalle" - dzisiejszy Chybotek, uważany za miejsce, z którego Walonowie po odbyciu stosownych obrzędów rozpoczynali swoje wyprawy. Chybotek – granitowy, dający się rozkołysać głaz, o kształcie przypominającym odwrócony graniastosłup, ma według legend zamykać dostęp do ukrytych skarbów.
Najczęściej odwiedzanymi przez Walonów miejscami w okolicach Szklarskiej Poręby były Biała Dolina, doliny potoków Bielenia, Jagnięcego, Złotego, Szafirowego, Szrenickiego, Czerwonego, Płócznika, Kamionka, wodospad Kamieńczyk, dolina rzeki Kamiennej, tereny Wysokiego Grzbietu Izerskiego, a szczególnie okolice Zamku Wieczornego, rejony Grzbietu Kamienieckiego, Śnieżnych Kotłów, Hali Szrenickiej i Izerskiej.

Walonowie swoje znaleziska spisywali w tak zwanych spiskach lub księgach. Były to niewielkie, z czasem częściowo szyfrowane notatki i instrukcje sudeckich poszukiwaczy skarbów pisane odręcznie po łacinie lub w języku niemieckim, częstokroć przeplatane określeniami z języka czeskiego. Księgi walońskie zawierały wiele aluzji i określeń zrozumiałych tylko dla autora lub wąskiego grona wtajemniczonych. Do najbardziej znanych należą "Walońska księga z Trutnova" (1466 r.– pełen błędów i przeinaczeń druk 1764 r.) i "Księga walońska" z 1456 r., a znana z odpisu z 1470 r., autorstwa Antoniusa de Medici, zwanego Walończykiem lub Walończykiem z Florencji. Jeszcze przed II wojną światową zapiski lub odpisy z ksiąg walońskich znaleźć można było w posiadaniu mieszkańców Szklarskiej Poręby. Obecnie znane są z dawnych przedruków, pełnych błędów, przeinaczeń i opuszczeń wyrazowych. Należy zwrócić uwagę, że księgi walońskie były pierwszymi w Karkonoszach, specyficznymi przewodnikami.

Średniowieczne góry, poza nielicznymi miejscami, nie posiadały szczegółowych nazw topograficznych, a nazwy funkcjonujące wśród miejscowej ludności dla obcojęzycznych przybyszów nie były zrozumiałe. Częstokroć też poszukiwacze skarbów nadawali szczególnie ważnym miejscom własne, sobie tylko znane nazwy, aby zachować je w tajemnicy przed obcymi oraz używali określeń opisowych, które dla nich były wystarczającą informacją.

 

© dr Przemysław Wiater



e-szklarska.com Szklarska Poreba noclegi w gorach
Serwisy partnerskie: www.noclegowe.info | Ogłoszenia